Sulfuric acid

Sulfuric acid

เรียบเรียงโดย นพ.วิวัฒน์ เอกบูรณะวัฒน์

วันที่เผยแพร่ 12 พฤศจิกายน 2560 ||||| ปรับปรุงครั้งล่าสุด 12 พฤศจิกายน 2560

ชื่อ กรดซัลฟูริก (Sulfuric acid) ||||| ชื่ออื่น Hydrogen sulphate, Oil of vitriol, Oleum

สูตรโมเลกุล H₂SO₄ ||||| น้ำหนักโมเลกุล 98.08 ||||| CAS Number 7664-93-9 ||||| UN Number 1830

ลักษณะทางกายภาพ ของเหลวใส คล้ายน้ำมัน ไม่ติดไฟ ไม่มีกลิ่น ไม่มีสีเมื่อเป็นกรดบริสุทธิ์ หากไม่บริสุทธิ์จะเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาล เมื่อทำปฏิกิริยากับสารอินทรีย์อาจทำให้เกิดเพลิงไหม้และระเบิดได้

คำอธิบาย กรดซัลฟูริก (หรืออาจเรียกว่ากรดกำมะถัน) เป็นกรดที่มีพิษกัดกร่อนรุนแรง ทำให้เกิดอาการระคายเคืองต่อผิวหนังและเยื่อบุ เช่น ดวงตา จมูก ลำคอ กล่องเสียง หลอดลม และทางเดินหายใจของผู้ที่สัมผัสได้

ค่ามาตรฐานในสถานที่ทำงาน ACGIH TLV (2012): TWA = 0.2 mg/m³ ||||| NIOSH REL: TWA = 1 mg/m³, IDLH = 15 mg/m³ ||||| OSHA PEL: TWA = 1 mg/m³ ||||| ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่องความปลอดภัยในการทำงานเกี่ยวกับภาวะแวดล้อม (สารเคมี) พ.ศ. 2520: หรือ ความเข้มข้นในบรรยากาศของการทำงานเฉลี่ยตลอดระยะเวลาทำงานปกติไม่เกิน 1 mg/m³

ค่ามาตรฐานในร่างกาย ยังไม่มีองค์กรที่น่าเชื่อถือองค์กรใดกำหนดไว้

ค่ามาตรฐานในสิ่งแวดล้อม ประกาศกรมควบคุมมลพิษ เรื่องกำหนดค่าเฝ้าระวังสำหรับสารอินทรีย์ระเหยง่ายในบรรยากาศโดยทั่วไปในเวลา 24 ชั่วโมง พ.ศ. 2551: ไม่เกิน 860 ug/m³

คุณสมบัติก่อมะเร็ง IARC Classification –Mists from strong inorganic acids containing sulfuric acid = Group 1 (ยืนยันว่าเป็นสารก่อมะเร็งกล่องเสียงในมนุษย์ และยังพบความสัมพันธ์กับมะเร็งปอดด้วย) ||||| ACGIH Carcinogenicity = A2 (สงสัยจะเป็นสารก่อมะเร็งในมนุษย์)

การเก็บรักษา

· เก็บในภาชนะบรรจุปิดมิดชิด

· เก็บในที่เย็นและแห้ง

· มีการระบายอากาศเพียงพอ

· เก็บห่างจากแสง ไอน้ำ ด่างแก่ และสารประกอบอินทรีย์

· เก็บภาชนะบรรจุสารไว้ในบริเวณเก็บสารเคมีที่เหมาะสม

· หลีกเลี่ยงการสูดหายใจ และการสัมผัสถูกผิวหนังและตา

การนำไปใช้ ใช้ในอุตสาหกรรมสีย้อม กระดาษหนัง ส่วนประกอบอาหาร การชุบโลหะด้วยไฟฟ้า เป็นน้ำกรดในแบตเตอรี่

การเกิดพิษ

· จากการสูดดม การกิน สัมผัสทางผิวหนัง

· หากได้รับ 5 mg/m³ อาจทำให้เกิดอาเจียน ไอ

· ความเข้มข้น 80 mg/m³ ทำให้เกิดอันตรายต่อชีวิตอย่างเฉียบพลัน

· Occupational exposure standard: ACGIH TLV (2000) TWA = 0.2 mg/m³, Notation = A2

อาการระยะเฉียบพลัน

ผลจากการสูดดม

· อาการแรกเริ่มคือ คันจมูก จาม เจ็บคอ แสบตา เป็นมากจะ ไอ แน่นหน้าอก ปวดศีรษะ เดินเซ สับสน

· อาจเกิด หายใจลำบาก (dyspnea) หากสูดดมไป 3 – 30 ชั่วโมง

· อาจเกิด ภาวะขาดออกซิเจน (hypoxia) และตัวเขียว (cyanosis) ได้

· หากสูดดมกรดความเข้มข้นต่ำ 0.35 – 5 mg/m³ จะกระตุ้น reflex เกิดหายใจเร็วและตื้นได้

· อาจเกิด pneumonitis, pulmonary and laryngeal edema ได้

· หากกรดความเข้มข้นสูง ทำให้เกิด pulmonary fibrosis, bronchitis และ emphysema

ผลต่อผิวหนัง

· สัมผัสกรดเจือจางทำให้เกิดระคายเคือง ผิวหนังแดง

· สัมผัสกรดเข้มข้น เกิดแผล thermal burn และ deep ulcers ได้

· ทำให้เกิดเนื้อตาย และ แผลเป็น

· หากบริเวณที่ burn บริเวณกว้างอาจทำให้ช็อกได้

ผลต่อตา

· ไอระเหย (vapor) และฟูม (fume) สามารถทำให้เกิดการระคายเคือง เยื่อบุตาอักเสบ มี necrosis ของเยื่อบุตา แม้ว่าความเข้มข้นต่ำ

· หากสัมผัสกรดที่เป็นของเหลวกระเด็นเข้าตา ทำให้เกิดอาการปวดรุนแรง corneal ulcer กระจกตามัว หรือเกิดการ burn ของกระจกตาได้

· หากสัมผัสตาโดยตรงทำให้ลานสายตาลดลง หรือตาบอดได้

· อาจเกิดการทะลุ eye globe มี content ในตาไหลอออกมาได้

· ทำให้เกิด permanent damage การมองเห็นถูกทำลายถาวรได้

ผลจากการกิน

· หากกินปริมาณเล็กน้อยอาจทำให้ระคายเคืองเยื่อบุทางเดินอาหาร ปวดท้องบริเวณลิ้นปี่ คลื่นไส้อาเจียน

· หากกินปริมาณมากทำให้กัดหลอดอาหาร ทางเดินอาหารตีบตัน หรือทะลุ โดยทั่วไปมักมีผลรุนแรงต่อกระเพาะอาหารและลำไส้เล็กมากกว่าหลอดอาหาร

· เกิด severe metabolic acidosis และ shock ได้

· เกิด pyloric stenosis ตามมา หลังกินไปนานหลายสัปดาห์หรือเป็นปี

อาการระยะยาว

· หากได้รับกรดซัลฟูริกที่มีความเข้มข้นน้อยๆเป็นเวลานาน ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของ pulmonary function เกิด chronic bronchitis, pulmonary fibrosis, emphysema, pneumonitis

· อาจมีอาการคล้ายติดเชื้อทางเดินหายใจจากไวรัส มีอาการน้ำมูกไหล เยื่อบุตาอักเสบ กระเพาะอาหารอักเสบ

· ฟันอาจเปลี่ยนสีไป และเกิดการสึกกร่อน

· มีหลักฐานบางชิ้นบ่งชี้ว่าอาจทำให้เกิดมะเร็งของทางเดินหายใจได้

การรักษา

ทางการสูดดม

· Clear airway, ให้ออกซิเจน

· ประเมินการหายใจ อาจต้องเอ็กซเรย์ปอดเพื่อประเมิน pneumonitis

· On PEEP หรือ CPAP รักษา pulmonary edema

· รักษาตามอาการ

ทางการสัมผัสผิวหนัง

· ถอดเสื้อผ้าเปื้อนกรดซัลฟูริกออก ใส่ถุงทำเครื่องหมายเก็บให้ห่างจากผู้ป่วยและผู้ช่วยเหลือ

· ล้างแผลด้วยน้ำปริมาณมาก

· รักษาอาการ burn ตามอาการ

ทางการสัมผัสดวงตา

· Irrigate ด้วย normal saline อย่างน้อย 15 นาที หรือ 3 ลิตร

· ตรวจด้วย fluorescein พิจารณาส่งต่อจักษุแพทย์

ทางการกิน

· ห้ามทำ gastric lavage หรือทำให้อาเจียน

· ให้ดื่มน้ำมากๆ ยกเว้นถ้าสงสัยมีการทะลุของทางเดินอาหาร

· รักษาการช็อก โดยให้น้ำเกลือหรือเลือด และให้ยาแก้ปวด

· พิจารณา steroid เพื่อลดการอักเสบ

· เอ็กซเรย์ abdomen เพื่อประเมิน perforation

· รักษาอาการอื่นๆ ตามอาการ

· พิจารณาทำ gastro-esophagoscope ภายใน 12 ชม เพื่อประเมินความรุนแรง